پوریا آقاجانی | وکیل
محفلی برای تبادل و ارائه مطالب کاربردی حقوقی
پوریا آقاجانی : نظریه پنجره‌های شکسته (Broken Windows Theory) – کنترل جرم از طریق نظم اجتماعی
مقدمه
نظریه پنجره‌های شکسته یکی از تأثیرگذارترین نظریه‌ها در حوزه جرم‌شناسی و جامعه‌شناسی جنایی است که بر رابطه بین بی نظمی‌های کوچک اجتماعی و افزایش جرم‌های جدی تأکید دارد. این نظریه در دهه ۱۹۸۰ توسط جیمز کیو. ویلسون (James Q. Wilson) و جرج کلینگ (George L. Kelling)مطرح شد و تأثیر عمیقی بر سیاست‌های پلیسی در شهرهای بزرگ مانند نیویورک گذاشت.
---
مفهوم نظریه پنجره‌های شکسته
این نظریه از یک مثال ساده شروع می‌شود:
- اگر در یک ساختمان یک پنجره شکسته تعمیر نشود، به‌مرور زمان افراد بیشتری پنجره‌های دیگر را می‌شکنند و در نهایت، ممکن است ساختمان به محل تجمع خرابکاران و مجرمان تبدیل شود.
به عبارت دیگر:
🔹 بینظمی‌های کوچک (مثل دیوارنویسی، تخریب اموال عمومی، بی‌قانونی‌های جزئی) اگر سریعاً رسیدگی نشوند، به‌تدریج فضایی از هرج و مرج ایجاد می‌کنند که جرائم بزرگ‌تر را تشویق می‌کند.
---
نقش نظم ظاهری در پیشگیری از جرم
بر اساس این نظریه، حفظ نظم و انضباط در فضاهای عمومی می‌تواند از جرم پیشگیری کند. مثال‌ها:
✅ پاک‌سازی گرافیتی و نقاشی‌های دیواری غیرقانونی → کاهش احساس ناامنی
✅ تعمیر سریع خرابی‌های کوچک (مثل چراغ‌های شکسته، سطل‌های زباله تخریب‌شده) → جلوگیری از تبدیل محل به نقطه جرم‌خیز
✅ برخورد قاطع با تخلفات کوچک (مانند عبور غیرقانونی از خیابان، نوشیدن مشروبات الکلی در ملأ عام)→ کاهش جرائم بزرگ‌تر
---
تأثیر نظریه بر سیاست‌های پلیسی (مثال: نیویورک دهه ۱۹۹۰)
شهر نیویورک در دهه ۱۹۹۰ با اجرای این نظریه، تغییرات چشمگیری در امنیت شهری ایجاد کرد:
- پلیس نیویورک (NYPD) به‌جای تمرکز صرف بر جرائم بزرگ، به برخورد با تخلفات کوچک مانند اسپری‌نویسی در مترو، ولگردی و بی‌خانمانیِ مزاحم پرداخت.
- نتیجه: کاهش قابل توجه جرائم خشن و قتل در طول چند سال.
---
انتقادها به نظریه پنجره‌های شکسته
با وجود موفقیت‌های این نظریه، برخی آن را مورد نقد قرار داده‌اند:
1. تبعیض و خشونت پلیس: ممکن است منجر به برخورد نامتناسب با گروه‌های ضعیف‌تر جامعه (بی‌خانمان‌ها، اقلیت‌های نژادی) شود.
2. تمرکز بیش‌ازحد بر ظواهر: برخی معتقدند این نظریه علل ریشه‌ای جرم (فقر، نابرابری) را نادیده می‌گیرد.
3. کارایی محدود در همه جوامع:ممکن است در شهرهایی با مشکلات ساختاری عمیق، تأثیر کمتری داشته باشد.
---
نتیجه‌گیری: آیا نظریه پنجره‌های شکسته هنوز معتبر است؟
- این نظریه نشان می‌دهد که محیط فیزیکی و اجتماعی بر رفتار افراد تأثیر می‌گذارد.
- امروزه بسیاری از شهرها از اصول آن برای محیطی امن‌تر (CPTED – Crime Prevention Through Environmental Design) استفاده می‌کنند.
- اما باید همراه با راهکارهای اجتماعی و اقتصادی برای کاهش جرم به کار رود.
✍️ پوریا آقاجانی
